Drukuj

loho_-_POKROW_1Dnia 14 października (1 października według kalendarza juliańskiego), w Uroczystość Opieki Najświętszej Marii Panny, bazylianie w Polsce obchodzą święto swojej prowincji zakonnej, która jest oddana pod opiekę Bogurodzicy i nosi nazwę tego właśnie święta – Opieki Najświętszej Marii Panny.

Jest to dzień szczególny dla bazylianów. W tym dniu wszyscy członkowie wspólnoty odwiedzają klasztor warszawski, aby wspólnie zanosić dziękczynne i błagalne modlitwy do Matki Bożej. Zakonnicy odnawiają też swoje oddanie opiece Bogurodzicy, która mimo wielu trudności, niesprzyjających okoliczności politycznych, uchroniła bazylianów w Polsce od zapomnienia. Zawsze bowiem bazylianie szczególną czcią otaczali Bogurodzicę znaną z jej cudownych ikon znajdujących się przy bazyliańskich klasztorach w Żyrowicach, Borunach, Poczajowie, Werchracie, Chełmie, Hoszowie, Podhorcach i wielu innych. Prowincja Opieki NMP historycznie sięga roku 1739, kiedy unickie klasztory na terenach diecezji lwowskiej i przemyskiej zjednoczyły się w jedną kongregację (prowincję) pod przewodnictwem wspólnego przełożonego wybieranego spośród tzw. „prostych zakonników”, czyli nie będącego biskupem. Zjednoczenie to było wynikiem postanowień Synodu Zamojskiego w 1720 roku. Wtedy też bazylianie zdecydowali, że swoją kongregację oddadzą szczególnej opiece Matki Boskiej i przyjmą nazwę Prowincja Opieki NMP. Prowincja ta skupiała klasztory leżące w Koronie Polskiej i stąd bywała nazywana polską. Ale częściej stosowano uproszczoną nazwę Prowincja Ruska, ponieważ terenem jej działania była część Korony powszechnie nazywana Rusią.

W 1743 roku na zjeździe zakonników w Dubnie, doszło do złączenia prowincji Opieki NMP z istniejącą od 1617 roku Kongregacją Trójcy Świętej skupiającą klasztory znajdujące się głównie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W Dubnie postanowiono, że obie prowincje będą miały własnego protoihumena (odpowiednik prowincjała), a na czele całego zakonu będzie stał protoarchimandryta (odpowiednik generała).

Prowincja Opieki NMP bardzo szybko osiągnęła wysoki status w Cerkwi Greckokatolickiej (Unickiej) i rozwinęła szeroką działalność od duszpasterskiej, przez misjonarsko-kaznodziejską, po drukarską. Należały do niej znaczące klasztory, jak chociażby Poczajów, klasztor św. Jerzego we Lwowie, Humań, Kaniów, Ławrów, Hoszcza, Owrucz i wiele innych miejsc sławnych dzięki sanktuarium lub szkolnictwie. Na terenie dzisiejszej Polski szczególne znaczenie miały klasztory w Zamościu i Werchracie.

Prowincja działała jeszcze w okresie zaborów, ale w 1780 roku koniecznym okazał się jej podział terytorialny. Z prowincji oddzielono wówczas klasztory znajdujące się w Austrii, które utworzyły Prowincję Najświętszego Zbawiciela (dzisiejsza prowincja działająca na Ukrainie). Klasztory znajdujące się w Rosji nadal działały w Prowincji Opieki NMP.loho_-_POKROW_2

Nieprzychylność władz rosyjskich do bazylianów spowodowała, że od 1831 roku prowincja nie miała protoihumena (prowincjała), co praktycznie oznaczało zawieszenie jej działalności. Los bazylianów w Rosji był już przesądzony. Jednak w tym czasie w Polsce (Królestwo Polskie) działało jeszcze 5 klasztorów bazyliańskich (Warszawa, Zamość, Biała, Lublin, Chełm), które jeszcze w 1810 roku zorganizowały się w odrębną Prowincję Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Prowincja ta przetrwała jeszcze do 1864 roku, kiedy władze rosyjskie ogłosiły jej rozwiązanie, a bazylianów umieściły w ostatnim działającym klasztorze w Warszawie, który jednak już w 1872 roku kazano opuścić zakonnikom. Przez kolejne lata, pod panowaniem rosyjskim, nie było miejsca dla bazylianów.

Po zmianach administracyjnych, do których doszło w Europie po II Wojnie Światowej, część bazylianów znalazła się w Polsce Ludowej i dla nich postanowiono utworzyć oddzielną strukturę zakonną. W 1946 roku powstała więc Delegatura w Polsce, w skład której początkowo wchodził jeden klasztor w Warszawie, zaś zakonnicy pochodzili z zdelegalizowanej w ZSRR Prowincji Najświętszego Zbawiciela. Na początku lat 1980. delegaturę podniesiono do rangi prowincji (z uwagi na małą liczbę klasztorów początkowo była to tzw. wiece-prowincja). Nowa struktura zakonna otrzymała nazwę dawnej prowincji działającej w Polsce – Opieki NMP. Jej pierwszym prowincjałem od 1983 r. był o. Jozafat Romanyk.